Angstcultuur

In haar bijdrage aan het pensioendebat van 21 november in de Tweede Kamer had Agnes Joseph (NSC) het ook over de angstcultuur in de sector. Haar collega’s reageerden daarop hetzij ongelovig, hetzij bezorgd.

Toen ik de reacties hoorde, realiseerde ik mij dat de opmerkingen van Agnes Joseph voor mensen van buiten de financiële sector vreemd moeten overkomen. Laat ik daarom uitleggen waar het om gaat.

Bij de De Nederlandsche Bank, waar ik in 2012 vertrok, gold als slogan “Van analyse naar actie”. Dit was een reactie op het beeld uit de kredietcrisis dat wij prachtige analyses maakten, maar die niet omzetten in actie. Die slogan leidde tot een cultuur waarin de medewerker toezicht die het hardst durfde in te grijpen de hoogste status kreeg. Empathie en begrip voor de klant waren zwakke eigenschappen die je carrière in de weg stonden.

Rond dezelfde tijd werd de toetsing van bestuurders verder geïnstitutionaliseerd. Bestuurders van banken, verzekeraars en pensioenfondsen moesten altijd al deskundig en betrouwbaar zijn, maar de toets daarop werd sterk uitgebreid, zowel in de wet als in de mankracht bij DNB.

In de DNB-cultuur van die tijd lag het voor de hand om iemand met een andere mening dan DNB als ondeskundig en dus ongeschikt te beschouwen. Ik geloof dat dit – deels wellicht onbewust – ook daadwerkelijk gebeurd is.

Tegen een beschikking van DNB dat je ongeschikt bent kun je bij de rechter beroep aantekenen, maar in de markt heerste al snel het idee dat je tegen DNB wel een slag, maar niet de oorlog kunt winnen. Daar valt wat voor te zeggen. Ik herinner me uit mijn eigen tijd de probleemdossierrapportages. Als ik een probleem had geconstateerd bij een van mijn klanten, dan moest ik dat melden aan mijn superieuren en vervolgens maandelijks rapporteren over de voortgang. Het was haast niet te doen om van die rapportageplicht af te komen zonder de desbetreffende instelling te liquideren.

Bestuurders van banken, verzekeraars en pensioenfondsen keken dus wel uit om DNB tegen de haren in te strijken. Toen ik als zelfstandige actuaris aan de slag ging, heb ik zelf ook goed nagedacht of ik mij ging uitspreken over zaken die ik waarneem of niet. Ik heb ervoor gekozen om dat wel te doen, omdat dit nu eenmaal is wie ik ben. Dat heeft mij klanten gekost. Niet iedereen is gediend van een tegendraadse actuaris. Maar het heeft me ook klanten opgeleverd. Mijn standvastigheid bij tegenwind werd door verschillende partijen gewaardeerd. Bij de klanten die het me kostte had ik overigens te maken met veel concurrenten, terwijl dat bij de klanten die mij hierom juist waardeerden veel minder was. Want ook actuarissen hebben te maken met het oordeel van DNB.

Ik heb de indruk dat DNB de laatste tien jaar op dit vlak veel in haar voordeel is veranderd. Uitspraken die tien jaar geleden controversieel waren, zijn nu bespreekbaar of worden door DNB zelfs gewaardeerd. DNB staat veel meer open voor kritiek dan toen en beseft dat zij daar zelf alleen maar beter van kan worden.

Maar vertrouwen komt te voet en gaat te paard. Veel bestuurders en anderen in de financiële wereld vertrouwen het nog niet en nemen het zekere voor het onzekere. Met de waarneming van Agnes Joseph als gevolg.

Nieuwsbrief 2024 – 48 1 december 2024