Casino of geen casino, dat is de kwestie

In het pensioendebat wordt, zoals in elk debat, veel gebruik gemaakt van framing. Dat is het bewust gebruik maken van woorden met een emotionele lading om zo een positieve of negatieve stemming te kweken. Beide kanten doen dat en beide kanten verwijten de andere kant dat ze het doet.

Dagkoersen

Laten we zo’n frame eens bekijken. Er wordt bijvoorbeeld gezegd dat het pensioen onder de WTP afhankelijk is van dagkoersen. Dat is niet helemaal zo. Het persoonlijke pensioenvermogen wordt immers niet per dag, maar per maand aangepast aan de ontwikkeling op de beurs. En vervolgens wordt het pensioen per kalenderjaar aangepast aan het pensioenvermogen. Een klap op de beurs (omhoog of omlaag) in januari heeft dus nog elf maanden om recht te trekken voordat deze in uw pensioen verwerkt wordt. Maar een klap in december wordt wel meteen verwerkt in uw pensioen.

Nu is dat “meteen” ook weer niet zo “meteen”. Fondsen hebben over het algemeen even tijd nodig om alles door te rekenen. Zo wordt die klap in december bijvoorbeeld pas in april in uw pensioen verwerkt. Maar als de beurs in januari herstelt, dan moet u wel tot april volgend jaar wachten voordat dát in uw pensioen wordt verwerkt.

Casinopensioen

Interessanter is natuurlijk het frame casinopensioen. Is die term nu wel of niet terecht? Wij zijn van mening dat dit afhangt van uw leeftijd.

Gepensioneerden: geen casino-, maar onvoldoende koopkrachtig pensioen

Voor gepensioneerden vinden wij de term wat overdreven. Uw pensioen gaat op en neer als gevolg van beursontwikkelingen. Maar fondsbestuurders zijn erg huiverig voor dalingen van uw pensioen. Daarom nemen zij – deels omdat de wet dat voorschrijft, deels omdat sociale partners daarvoor kiezen en deels uit eigen keuze – allerlei maatregelen om dat te voorkomen. Die maatregelen hebben te maken met de beleggingen zelf, maar ook met de verdeling van de beleggingsresultaten over deelnemers en over de tijd. Wij verwachten dat al die maatregelen ervoor zullen zorgen dat het schommelen van de pensioenen uiteindelijk wel meevalt. Het kan zelfs zijn dat het pensioen door al die maatregelen onder de WTP minder onzeker wordt dan onder het oude stelsel. Maar de keerzijde van al die maatregelen is het échte probleem waar gepensioneerden mee zitten: het pensioen kan nooit meer de inflatie bijbenen.

Mochten fondsbestuurders tegen onze verwachting in toch vol willen inzetten op een koopkrachtig pensioen, dan is daarvoor zoveel risico nodig, dat de vergelijking met het casino al heel wat dichterbij komt. Al noemen wij het dan liever een jojo pensioen.

Jongeren: wel casinopensioen

Voor jongeren ligt dat heel anders. Voor jongeren mogen fondsen effectief tot 150% in aandelen beleggen. Ook dit zal deels door de beleggingen zelf en deels door de onderlinge verrekeningen tussen generaties binnen het fonds effectief zo geregeld worden.

In de dotcom-crisis is de AEX (de beursthermometer) met 69% gedaald; 150% van 69% is al meer dan 100%. Met herhaling van dit scenario zouden jongeren dus hun hele pensioenvermogen kwijt kunnen zijn.

Ja, maar alles in Nederland beleggen is niet meer van deze tijd, zo wordt gezegd. Oké, maar we hebben nog niet alle risico’s gehad.

Beschermingsrendement ouderen gaat af van totaalrendement

Het rendement dat fondsen maken wordt verdeeld in beschermingsrendement en overrendement. Beschermingsrendement is het rendement dat nodig is om de pensioenen op peil te houden. Alleen voor gepensioneerden is dit beschermingsrendement zinvol; wij verwachten dat het daarom alleen voor gepensioneerden zal worden toegepast.

Hoe werkt nu dat beschermingsrendement? De maandelijkse pensioenuitkering van een gepensioneerde wordt berekend vanuit zijn persoonlijk pensioenvermogen met behulp van het zogenoemde projectierendement. Zeg maar de rekenrente nieuwe stijl. Zijn pensioenvermogen moet dan ook jaarlijks vanuit het totale rendement van het fonds met deze rente worden verhoogd. Dit is beschermingsrendement 1.

Maar zijn pensioen wordt ook beschermd tegen renteontwikkelingen. Als de rente hoog is, dan heeft hij minder vermogen nodig om zijn pensioen uit te betalen; is de rente laag dan is het net andersom. Als de rente stijgt, dan heeft hij ineens minder nodig om hetzelfde pensioen uit te keren. Dan wordt er dus geld uit zijn pensioenvermogen gehaald dat hij niet meer nodig heeft. Maar daalt de rente, dan is het net andersom en wordt zijn pensioenvermogen juist aangevuld. Dat is beschermingsrendement 2.

Het beschermingsrendement wordt toegekend onafhankelijk van het werkelijk behaalde rendement. Wat er daarna overblijft is het overrendement, dat verdeeld wordt. Dit sommetje is precies hetzelfde bij winst als bij verlies. Is er verlies, dan wordt dus eerst het beschermingsrendement aan gepensioneerden toegekend. Daardoor wordt het verlies nog groter. 

Bedenk hierbij dat u uw pensioen in veertig, vijftig jaar opbouwt met premies en beleggingsrendement en dat een jong gepensioneerde dus een persoonlijk pensioenvermogen heeft dat tientallen malen zo groot kan zijn als dat van een jongere in verder dezelfde omstandigheden.

Met andere woorden: door het geld dat nodig is om de pensioenen van gepensioneerden op peil te houden kan het gebeuren dat bij een heel wat kleinere beursdaling dan de dotcom-crisis jongeren toch hun hele pensioenvermogen kwijt zijn.

Oversterfte

Zijn we er dan? Nee, want er is nog een risico: oversterfte. Sinds 2020 hebben we te maken met oversterfte. En sinds 2021 blijkt de veronderstelling dat die tijdelijk is toch elke keer weer tegen te vallen. Als deelnemers overlijden, dan wordt er voor nabestaanden een nabestaandenpensioen uitgekeerd. Daarvoor wordt ook premie betaald. Maar als er meer nabestaanden op de stoep staan dan begroot, dan moet er bijgeschoten worden vanuit de pensioenvermogens van de overlevenden. Het effect hiervan zal minder zijn dan van de beide andere ontwikkelingen, maar het risico komt er wel weer bij.

Per saldo zijn wij van mening dat de term casinopensioen voor jongeren wel degelijk gerechtvaardigd is.

Het spreekt voor zich, dat wij van Koopkrachtig Solidair pensioen een oplossing hebben voor zowel de tekortschietende indexatie voor ouderen als voor de enorme risico’s voor jongeren.

Nieuwsbrief 2025 – 17 27 april 2025