Lex Hoogduin

Op 31 maart sprak ik met Lex Hoogduin. Ik ken Lex uit de tijd dat hij programmamanager was van de fusie tussen De Nederlandsche Bank (DNB) en de Pensioen- & Verzekeringskamer (PVK) die in 2004 zijn beslag zou krijgen. Ik was op dat moment lid van de Ondernemingsraad van de PVK die over de fusie moest adviseren.

Lex Hoogduin werd later, van 2009 tot 2011, directeur van DNB. Recent nam hij afscheid als hoogleraar complexiteit en onzekerheid in financiële markten aan de Rijksuniversiteit Groningen.

We hadden een uur voor het gesprek uitgetrokken, maar na meer dan twee uur stonden we op om het gesprek te beëindigen, waarna we het staande nog even vervolgden.

We spraken over de politieke context en de partijen waar ik al mee gesproken heb en wat die hadden gezegd. We stonden stil bij het doel van pensioen en de rol die koopkracht daarin speelt.

Ik vertelde over het onderzoek dat wij vorig jaar hadden uitgevoerd naar de haalbaarheid van een koopkrachtig pensioen. Ik vertelde hoe dat onderzoek had aangetoond dat de kostprijs van een volledig geïndexeerd pensioen minder is dan 73% (premie-)dekkingsgraad, waar de oude (FTK-)rekenregels ervan uitgingen dat de kostprijs van een niet-geïndexeerd pensioen 100% (premie-)dekkingsgraad is. Dat verschil is nogal spectaculair, waarop Lex mij vroeg of het ook intuïtief te begrijpen is. In reactie daarop heb ik de actuariële onderbouwing van Koopkrachtig Solidair Pensioen en meteen ook maar de rekenregels daarvan uiteengezet.

Mijn verhaal kwam over, getuige zijn spontane reactie “Als dit waar is, dan hebben we ons met FTK nogal in de vingers gesneden.” Let wel, hier sprak een oud-directeur van DNB.

Natuurlijk is ook ons risicomodel gebaseerd op aannames. Wat als die niet juist zijn? Het is een voor de hand liggende vraag van een oud-directeur van DNB, maar het antwoord was niet moeilijk. Een risicomodel gaat uit van kansrekening. Het gaat er niet om bepaalde ongewenste uitkomsten volledig uit te sluiten, maar om de kans daarop zo klein mogelijk te maken.

Ik merkte op dat in de zogenoemde navigatiemetafoor onder WTP en FTK het vijfde percentiel al als slecht weer wordt aangemerkt. Dat betekent dat er een kans van één op twintig is dat uw werkelijke pensioen toch lager is dan wat in pensioencommunicatie als slecht weer scenario wordt aangemerkt. Met andere woorden: onder de huidige wetgeving wordt een kans van één op twintig al gezien als acceptabel risico waar je niet meer naar hoeft te kijken. De onzekerheid bij Koopkrachtig Solidair Pensioen is enige ordes van grootte kleiner.

In mijn onderbouwing van het model kwamen ook de fouten in het FTK-model, de onderbouwing van de oude rekenregels, naar voren. Ik probeerde de boodschap te verzachten door de omstandigheden te schetsen waaronder deze fouten gemaakt zijn, maar hier onderbrak hij mij. De ontdekking van Koopkrachtig Solidair Pensioen is namelijk maatschappelijk zó relevant, dat we ons niet druk kunnen maken over wie wat wanneer fout heeft gedaan in het verleden.

We spraken ook over punten waarop het model nog verder uitgewerkt kan worden. Zo ga ik in bespiegelingen altijd in op de AEX, de index die sinds 1983 de stemming op de Amsterdamse beurs weergeeft. Maar verder terug in de geschiedenis en internationaal zijn natuurlijk veel meer data te vinden. Ik gaf aan dat dit soort vragen meer onderzoek vergen en dat dit precies is waarvoor ik financiering zoek. Hij begreep dat onmiddellijk en schrok ook niet van de prijs die ik hiervoor noemde.

Al met al denk ik het belang van Koopkrachtig Solidair Pensioen goed voor het voetlicht gebracht te hebben, ook gezien zijn kernachtige conclusie “Dit is meer dan een lukraak idee. Dit verdient het om uitgewerkt te worden.” Als iemand van een dergelijke statuur dat zegt van je ontwerp, dan zegt dat iets over de kwaliteit ervan.

Nieuwsbrief 2025 – 15 13 april 2025