Wat als het mis gaat?

Vliegen is een van de veiligste manieren van reizen. Elke vijf minuten stijgen er alleen al op Schiphol vier, vijf vliegtuigen op. Hoeveel zijn dat er wereldwijd wel niet per dag? Zelden horen we dat er iets fout gaat. En toch begint elke vlucht met een instructie over hoe te handelen als het vliegtuig neerstort.

Ook wij nemen u deze keer mee in het rampenscenario. Hoe reageert Koopkrachtig Solidair Pensioen als alle lichten op rood gaan?

Voordat we naar het rampenscenario gaan moeten we even uitleggen hoe Koopkrachtig Solidair pensioen op hoofdlijnen werkt.

Toezegging
De basis is weer een concrete pensioentoezegging. U krijgt na pensioendatum elke maand bedrag X. Dat bedrag groeit in de loop der jaren doordat u premie betaalt en door indexatie. Bent u uit dienst en/of met pensioen, dan groeit het bedrag alleen nog door indexatie.

Rekenregels nodig
Doordat we opnieuw een concrete toezegging doen hebben we ook rekenregels nodig om die toezegging te kunnen borgen. Net als in het oude stelsel, maar dan anders.
Zo hebben we weer een rekenrente nodig. Bij Koopkrachtig Solidair Pensioen baseren we die rekenrente op het beleggingsbeleid van het fonds. Een fonds dat alles belegt in aandelen heeft natuurlijk een heel ander rendement dan een fonds dat alles in veilige obligaties belegt. Daar houden we rekening mee.

Als je beziet op welk rendement je kunt rekenen zijn twee dingen van belang: verwacht rendement en risico.

Rekenrente (eerste jaar)
Aandelen leveren bijvoorbeeld gemiddeld 5% per jaar op. Maar aandelen zijn ook risicovol. Ze kunnen bijvoorbeeld 40% dalen in een jaar. Dit zijn afgerond ongeveer de veronderstellingen die in de rekenregels van het oude stelsel werden gebruikt en laten we gemakshalve daar nog maar even van uitgaan. Als je nu € 100 hebt, dan heb je over een jaar gemiddeld naar verwachting € 105, maar als het tegen zit kan dat € 40 minder worden. Dan heb je aan het eind van het jaar dus nog maar € 65. Bij Koopkrachtig Solidair Pensioen zeggen we dan dat je voor een pensioen van € 65 over een jaar nu € 100 moet aanhouden. Een rekenrente van min 35%. Dat is natuurlijk extreem duur; waarschijnlijk zullen fondsen voor verplichtingen over één jaar daarom niet vol in aandelen gaan beleggen. Maar we zijn nu aan het uitleggen hoe het systeem werkt en dus veronderstellen we even dat ze het toch doen.

Indexatie en buffervorming
We houden dus rekening met een enorme klap op de beurs. Maar in de meeste gevallen zal die klap niet komen. In een gemiddeld jaar verdien je gewoon € 5. Dan heb je aan het eind van dat jaar als fonds dus € 105 op de plank liggen, terwijl je maar een pensioenverplichting hebt van € 65. Het fonds heeft dus € 40 over. Nu is er inflatie geweest en er moet dus geïndexeerd worden. Laten we zeggen, dat het pensioen verhoogd wordt naar € 67. Dan houdt het fonds nog steeds € 38 over en die wordt op de plank gelegd om toekomstige klappen op te vangen. Nogmaals, de getallen zijn wat bizar omdat we uitgaan van één pensioenuitkering over één jaar en vol in aandelen beleggen.
Zelfs als er toch een beurskrach komt, maar niet zo’n grote, dan houdt het fonds geld over. De aandelen zakken bijvoorbeeld van € 100 naar € 80. Dan heb je alsnog € 15 over om te indexeren en te sparen.

Rekenrente (tweede en volgende jaren)
Dan kijken we naar een verplichting over twee jaar. We kunnen nog steeds uitgaan van een gemiddeld rendement op aandelen van 5% per jaar. En we houden weer rekening met het risico. Alleen is twee keer een grote beurskrach achter elkaar wel erg onwaarschijnlijk. Het is daarom niet realistisch om opnieuw met 40% risico per jaar rekening te houden. Als je naar het risico over twee jaar kijkt kun je met wat minder risico per jaar rekening houden. Laten we zeggen 28% per jaar. In jargon heet dat diversificatie, oftewel risicospreiding.

Zo wordt het risico steeds kleiner naarmate de pensioenverplichtingen verder weg liggen. Voor wat verder weg liggende pensioenuitkeringen wordt de rekenrente daarom steeds realistischer.

In het oude stelsel werd uitgegaan van 97,5% zekerheid over één jaar. Wij gaan een zekerheid bepalen over de hele looptijd. Bedenk, dat de laatste uitkering van een jong gepensioneerde ook nog zo’n twintig jaar of meer in de toekomst ligt. We willen de premies niet hoger laten worden dan ze nu zijn en zullen nog gaan uitrekenen hoe zeker we de pensioenen voor die premie kunnen maken. Laten we zeggen 90% of 99% zeker.

Opvang uit buffers
Als er een beurskrach plaatsvindt wordt die dus normaal gesproken opgevangen door de reserves die we in de goede jaren hebben opgebouwd. De € 38 in het rekenvoorbeeld.

Als er nog geen buffers zijn
Oké, maar wat nu als die beurskrach net plaatsvindt in het eerste jaar dat we bezig zijn? Dat is een zeldzaam scenario, maar het kan natuurlijk gebeuren.
Op zo’n moment hebben we niet voldoende buffers opgebouwd en zitten we dus met een tekort. Op het moment dat er een tekort is wordt er dat jaar niet geïndexeerd. Maar voordat we gaan korten maken we nog een tweede berekening. Die berekening maken we dan met een rekenrente op basis van het verwachte rendement, zonder risicomarge. In het rekenvoorbeeld dus de 5%. Stel dat we op basis van die berekening wel een overschot hebben. Dan hebben we dus bijvoorbeeld 70% kans om de verplichtingen aan u en alle andere deelnemers te kunnen nakomen. Dat is minder dan de vereiste 90% of 99% (en dus formeel een tekort), maar het is nog altijd 70% kans. De kans dat het vanzelf goedkomt is dus groter dan de kans dat dit niet gebeurt. In dat geval gaan we (nog) niet korten. We gaan namelijk niet de pensioenen korten om de buffers te beschermen.
​​​​​​​
Is er ook op basis van die laatste berekening nog een tekort, dan is de kans dus minder dan 50% dat het vanzelf goedkomt. Dan is het naar de toekomstige generaties niet meer fair om korten van het pensioen nog langer uit te stellen. Dan wordt het pensioen gekort.

Herstel na crisis
Als er na deze ingrepen herstel plaatsvindt omdat de beurs weer aantrekt of om welke reden dan ook, dan wordt het effect van de ingrepen zo snel als verantwoord is (maar niet sneller dan dat) weer ongedaan gemaakt.

Dit is het crisis draaiboek. Waarschijnlijk nooit nodig, maar je moet het wel hebben.

Nieuwsbrief 2025 – 16 20 april 2025