Zin en onzin van modellen – afscheid van Theo Nijman

Op 20 september 2024 nam Theo Nijman afscheid van de Universiteit van Tilburg en van Netspar. Na zich 39 jaar via de wetenschap bezig gehouden te hebben met pensioenen van anderen gaat hij nu zelf met pensioen.

Hoewel Theo Nijman nota bene mede grondlegger is van de vermaledijde Wet toekomst pensioenen heb ik hem als mens en als wetenschapper hoog zitten. Hij heeft in 39 jaar heel zorgvuldig zijn route in het wetenschappelijk terrein gekozen en is daarmee tot grote wetenschappelijke hoogte gestegen. Voor zover ik kan overzien heeft hij in al die 39 jaar slechts één verkeerde afslag genomen. Het is dezelfde verkeerde afslag die DNB en de rest van de financiële wereld in inmiddels heel Europa heeft genomen. Ook ik heb jarenlang die afslag gevolgd voordat ik een jaar of tien geleden de fout ontdekte.

Het pikante is dat Theo Nijman in zijn afscheidsspeech ongewild zelf die verkeerde afslag benoemt https://x.com/JosBerkemeijer/status/1837598526932418567. Hij zegt “Het punt is, dat elke doorrekening natuurlijk zo zinvol is als de onderliggende aannames” (0:16 in het filmpje).

Hoe hij dit bedoelt, volgt uit het vervolg van het filmpje. Die punten zijn overigens allemaal terecht. Maar zijn opmerking is ook waar op een manier die hij zeker niet bedoelde. En dat is dat pensioen in alle formele berekeningen is gemodelleerd als liquide verhandelbaar financieel product. Die aanname is onjuist, zoals ik al op https://www.koopkrachtig-solidair-pensioen.nl/berichten/hoofdlijnen-deel-1-de-fout-in-het-financieel-toetsingskader/ heb toegelicht.

En dat betekent, dat we over alle volgende berekeningen van dekkingsgraden, indexatiecapaciteit en zelfs over de hele noodzaak van pensioenhervorming in navolging van Theo Nijman kunnen zeggen: “Juist doorgerekend dus, maar weinig zinvol.”

Ik sluit af met de zin waarmee hij dit deel van zijn speech ook afsluit en waar ik mijzelf heel erg in herken: “En mijn conclusie is ook dan weer, dat voldoende onafhankelijk tegenwicht in het pensioendebat vereist is om zinvol modelgebruik mogelijk te maken. Zonder modellen kunnen we het niet, maar we moeten dat wel op een heel verstandige manier doen.”

Nieuwsbrief 2024 – 39 29 september 2024